Dünya Genelinde Enflasyon Düşüş Eğilimi
Dünya genelinde enflasyondaki düşüş eğilimi, birçok ülkenin ekonomi politikalarıyla paralel bir seyir izlerken, bu düşüşün farklı bölgelerde farklı hızlarda devam etmesi dikkat çekmektedir. Artan faiz oranlarına rağmen hâlâ yapışkan yüksek enflasyon, başta hizmet sektörü olmak üzere birçok hükümeti ve merkez bankasını zor durumda bırakmaya devam ediyor. Uzun yıllar düşük seviyelerde seyreden enflasyon, özellikle Kovid-19 salgını sonrası toparlanma sürecinde genel olarak bir yükseliş trendine girmiştir. Salgının ardından ekonomik toparlanmada uygulanan parasal teşviklerin etkisi, tüketici talebi ile arz tarafındaki sıkıntıların birleşmesiyle enflasyondaki artışa katkı sağlamıştır.
Tedarik Zincirlerinin Kırılması ve Jeopolitik Gelişmeler
Tedarik zincirlerindeki kırılmalar ve ekonomilerin yeniden açılması sürecinde yaşanan fiyat artışları, enflasyonun yükselmesinde önemli bir rol oynamıştır. Özellikle Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla birlikte enerji ürünleri ve gıda fiyatlarındaki hızlı yükseliş, enflasyondaki artışları daha da belirgin hale getirmiştir. Tedarik zincirindeki aksaklıklar, yüksek petrol ve gaz fiyatları ile birlikte emtia fiyatlarındaki hızlı artış, küresel çapta bir “enflasyon fırtınası” oluşturmuş ve yaşam maliyetlerini ciddi şekilde artırmıştır. Bu durum, uzun yıllar düşük seyreden enflasyonun hemen hemen bütün ülkelerde yükselmesine yol açmıştır.
Merkez Bankalarının Mücadelesi
Birçok ülkede enflasyon, Kovid-19 sonrası merkez bankalarının en büyük sınavı haline gelirken, ABD ve bazı Avrupa ülkeleri dahil gelişmiş ekonomilerde son 40 yılın en yüksek seviyelerine ulaşmıştır. Bazı ülkeler, enflasyonu dizginlemek için faiz oranlarını artırarak para politikasına büyük ölçüde güvenmektedir. Diğer ülkeler ise yasal fiyat kontrolleri, vergi artışları ve hükümet harcamalarının azaltılması gibi çeşitli yöntemler uygulamaktadır.
Enflasyon Hedeflerine Yaklaşan Ülkeler
Enflasyonla mücadele birçok bölgede devam ederken, son dönemde bazı ülkelerin enflasyon hedeflerine yaklaşabilmesi dikkat çekmektedir. İngiltere, ABD, Avustralya ve Euro Bölgesi’nde enflasyon, zirve seviyelerden hedef seviyelerin altına gerilemiştir. Ancak aşırı yüksek enflasyon, hiperenflasyon olarak bilinen durum birçok Afrika, Orta ve Güney Amerika ülkesinde hâlâ sorun olmaya devam etmektedir. S&P Global Market Intelligence verilerine göre, küresel tüketici fiyatları enflasyonu, Eylül 2022’deki yüzde 8,3’lük zirve seviyesinden Haziran 2024’te yüzde 4,5’e gerilemiştir.
Euro Bölgesi’nde Çift Haneli Enflasyon
Euro Bölgesi’nde 2022 yılı, enflasyonun zirveye ulaştığı dönem olmuştur. Enflasyon oranı neredeyse her ay rekor kırmıştır. 2021 döneminde yıllık ortalama yüzde 2,9 olan Euro Bölgesi enflasyon oranı, 2022’de yüzde 9,2 olarak gerçekleşmiştir. Ekim 2022’de ise yüzde 10,6 ile zirveye ulaşan yıllık enflasyon, Eurostat verilerine göre son 25 yılda ölçülen en yüksek seviyeye işaret etmiştir. AB ülkelerinin büyük bir kısmında çift haneli enflasyon rakamları ilk defa yaşanmıştır. Zirve yapan enflasyon, Avrupa Merkez Bankası’nın (AMB) yüzde 2’lik hedefinin çok üzerinde seyretmiştir.
Ekonomik Yavaşlama ve Acı Reçete
Yüksek enflasyonla mücadele etmek amacıyla faiz oranlarını artıran AMB, Temmuz 2022’den itibaren art arda 10 toplantıda faiz oranlarını toplamda 450 baz puan artırmıştır. Bu durum, tüketiciler için kredi maliyetlerini artırmakta ve imalat, inşaat gibi sektörlerdeki yatırımları daha pahalı hale getirerek ekonomiyi yavaşlatmaktadır. Ancak enflasyonu durdurmak için bu acı reçeteyi uygulamak kaçınılmaz hale gelmiştir. Alınan tedbirler sonuç vermeye başlarken, en son düşen enerji fiyatları ile birlikte Eylül ayında Euro Bölgesi’ndeki yıllık enflasyon oranı son üç yılın en düşük seviyesine gerilemiştir. Ağustos ayında yüzde 2,2 olan Euro Bölgesi Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), Eylül ayında yıllık bazda yüzde 1,8 olmuştur.
Enerji Fiyatlarındaki Düşüş Endişeleri Azalttı
Bu durum, enerji fiyatlarındaki düşüşün ne kadar belirleyici olduğunu vurgulamakta ve hizmet sektöründeki nispeten yüksek enflasyona dair endişeleri bir nebze olsun hafifletmektedir. Öte yandan, Euro Bölgesi’nden gelen veriler, AMB’nin ay ortasındaki para politikası toplantısında faiz oranlarını tekrar düşüreceği beklentisini artırmıştır. Orta vadede yüzde 2 enflasyon hedefleyen AMB, en son 12 Eylül’de piyasa beklentileri doğrultusunda yılın ikinci faiz indirimine gitmiş, mevduat faiz oranını 25 baz puan, ana refinansman faizi ve marjinal borçlanma faizini ise 60’ar baz puan düşürmüştür.
AMB Başkanı Lagarde’ın Açıklamaları
AMB Başkanı Christine Lagarde, uygulayacakları politikalar hakkında yaptığı konuşmada, “Son gelişmeler enflasyonun hedefe zamanında döneceğine olan güvenimizi artırıyor. Bunu ekim ayındaki para politikası toplantımızda değerlendireceğiz.” şeklinde belirtti. Enflasyondaki düşüşün son iki aydır hızlandığına dikkat çeken Lagarde, manşet enflasyonun Ağustos 2024’te yüzde 2,2’ye düştüğünü ve azalan enerji maliyetleri nedeniyle Eylül ayında enflasyonun daha da gerilemesinin beklendiğini ifade etti.
Almanya’da Enflasyon AMB’nin Hedefinin Altına İndi
Almanya Federal İstatistik Ofisi (Destatis) verilerine göre, Almanya’da yıllık enflasyon, sıkı faiz politikası ve ekonomik belirsizliklerin etkisiyle Eylülde yüzde 1,6’ya inerek, AMB hedefinin altına düştü. Böylece, Almanya’da yıllık enflasyon Ocak 2021’den beri en düşük seviyeye gerilemiştir. AB uyumlu TÜFE de Eylülde bir önceki aya göre yüzde 0,1 düşerken, yıllık bazda yüzde 1,8 yükselmiştir. Ülkede gıda ve enerji hariç tutulduğunda hesaplanan çekirdek enflasyon ise Eylülde yüzde 2,8’den yüzde 2,7’ye gerilemiştir.
ABD’de Enflasyon Düşüşte
ABD Çalışma Bakanlığı verilerine göre, ülkede Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), Ağustosta aylık bazda yüzde 0,2 ve yıllık bazda yüzde 2,5 ile beklentilere paralel bir artış göstermiştir. ABD’de yıllık enflasyon, Haziran 2022’de yüzde 9,1 ile 41 yılın zirvesine ulaşmıştı. Yüksek enflasyon, 2022’deki ara seçimlerde seçmenlerin en büyük endişesi olmuştur. Şubat 2021’den bu yana en düşük yıllık artışını kaydeden TÜFE, Temmuzda yıllık bazda yüzde 2,9 yükselmiştir. Değişken enerji ve gıda fiyatlarını içermeyen çekirdek TÜFE de Ağustosta aylık yüzde 0,3 ve yıllık 3,2 artış göstermiştir.
İngiltere’de Dikkat Çeken Düşüş
İngiltere’de yıllık enflasyon, Ekim 2022’de yüzde 11,1 ile 40 yılın en yüksek seviyesine ulaşmasından bu yana önemli ölçüde düşüş göstermiştir. İngiliz Ulusal İstatistik Ofisi (ONS) verilerine göre, ülkede yıllık enflasyon Ağustosta yüzde 2,2 ile beklentiler doğrultusunda gerçekleşmiştir. Enerji ve gıda fiyatları hariç tutulan yıllık enflasyon Ağustosta yüzde 3,6 olmuştur. Temmuzda çekirdek enflasyon yıllık bazda yüzde 3,3 ölçülmüştü. Hizmet sektörü enflasyonu ise Ağustosta yıllık bazda yüzde 5,6 olarak hesaplanmıştır.
Avustralya ve Güney Kore’de Hedef Aralığına Girme
Gelişmiş ülkelerden Avustralya’da yıllık enflasyon Ağustosta, ülke merkez bankasının hedef aralığına girerek, Temmuz ayındaki yüzde 3,5’ten yüzde 2,7’ye gerilemiştir. Bu düşüş, enflasyon oranını Ağustos 2021’den beri ilk kez Avustralya Merkez Bankası’nın yüzde 2-3 olan hedef aralığına indirmiştir. Kanada’da da yıllık enflasyon oranı Ağustos ayında, beklenenden daha hızlı bir şekilde düşerek yüzde 2,5’den yüzde 2’ye gerilemiştir. Bu da ülkede Şubat 2021’den beri en düşük enflasyon oranı olarak kaydedilmiştir. Güney Kore’de ise Eylülde enflasyon, yüzde 1,6 ile son üç buçuk yılın en düşük seviyesine ulaşmıştır. Ağustos ayındaki yüzde 2’lik artışa kıyasla kaydedilen bu düşüş, küresel koşullardaki dalgalanmalar karşısında ekonomiyi istikrara kavuşturmaya yönelik devam eden çabaları yansıtmaktadır. Güney Kore’de enflasyon, Temmuz 2022’de yüzde 6,3 olarak kaydedilmiştir. Güney Kore Maliye Bakanlığı, yıllık enflasyonun bu yıl yüzde 2,6 olmasını beklemektedir.
Latin Amerika’nın en büyük ekonomisine sahip Brezilya’da yıllık enflasyon, Nisan 2022’de yüzde 12,13’e yükseldikten sonra Ağustos 2024’te yüzde 4,24’e gerilemiştir. Hindistan’da ise Nisan 2022’de yüzde 7,79 olan enflasyon oranı, Ağustos 2024’de yüzde 3,65’e inerek, son beş yılın ikinci en düşük seviyesine gerilemiştir.
