GKRY ile Mısır Arasında Enerji Anlaşması
MİTHAT YURDAKUL- Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ile Mısır, Doğu Akdeniz’deki enerji sahaları olan 6. parseldeki Kronos yatağı ve 12. parseldeki Afrodit sahasındaki doğal gazın işletilmesi için önemli bir anlaşmaya imza attı. Bu durum, Türkiye-Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) ve Yunanistan-GKRY arasında süregelen anlaşmazlıkları daha da derinleştirecek gibi görünüyor. 6. parsel, Türkiye’nin münhasır ekonomik bölgesinin içinde yer alırken, KKTC de 12. parselde bulunan Afrodit sahası için Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’na (TPAO) lisans vermiş durumda.
Tartışmalı bölgelerde, yaklaşık 85 milyar metreküplük bir doğal gaz rezervinin bulunduğu Kronos bölgesinde gaz üretiminin 2026 veya 2027 yılı itibarıyla başlaması beklenirken, 100 milyar metreküplük rezervi barındıran Afrodit parselinde ise üretimin 2031 yılına kadar gerçekleşebileceği öne sürülüyor.
Enerji Devlerinin Projeye Dâhil Olması
Enerji devleri projede aktif rol alıyor. ENI, TOTAL, Shell, Chevron gibi uluslararası enerji şirketleri de bu projeye dahil olmayı kabul etti. Milli Savunma Bakanlığı kaynakları, GKRY ile yapılan anlaşmanın Türkiye açısından “yok hükmünde” olduğuna vurgu yaparak, “Türkiye olarak GKRY’nin Kıbrıs Türklerinin güvenliğini ve Ada’da barış ile istikrar ortamını tehdit eden faaliyetlerine karşı Garantörlüğün bize vermiş olduğu yetkileri kullanmaktan çekinmeyeceğiz” açıklamasında bulundu.
Kronos Bölgesi için Tahminler
Türkiye Enerji Stratejileri ve Politikaları Araştırma Merkezi (TESPAM) Başkanı Oğuzhan Akyener, Kronos bölgesinin 70 ile 80 milyar metreküp rezerv içerebileceğini belirtti. Akyener, “Yıllık maksimum 5 milyar metreküp doğal gaz çıkarılabilir. Ancak bu gazı bir tesise ulaştırmanız gerekiyor. ‘Biz bunu Mısır’a taşıyalım’ diye çalışmalar yürütüldü. Mısır’ın Zohr sahası var ve uzun süredir üretimde. Bu bölgeye olan mesafe 50 kilometreyi geçmiyor. Zohr sahasında boş kapasite bulunduğu için, burada üretilecek gaz ENI’nin işletmekte olduğu Zohr sahası tesisine bağlanacak” ifadelerini kullandı.
Türkiye ile Mısır Arasındaki Olası Anlaşmalar
Türkiye ile Mısır anlaşma sağlarsa neler olabilir? Akyener, 6 numaralı bloğun Türkiye’nin münhasır ekonomik alanıyla çakıştığını belirterek, “Kronos yapısının bulunduğu nokta çakışmıyor. Eğer Mısır, Türkiye ile bir anlaşma imzalayıp GKRY ile çalışmayı bırakırsa, Kronos sahası Mısır’ın kontrolüne geçer. Ancak 6. ruhsatın bir kısmı Türkiye’nin alanını ihlal ediyor, Kronos yapısı da Mısır’a ait. Türkiye ile Mısır ortak bir çizgi üzerinde anlaşırsa, bu saha Mısır’ın alanına dahil olacak” şeklinde konuştu.
GKRY’nin Durumu ve Geleceği
GKRY devre dışı kalabilir mi? Akyener, bu durumda GKRY’nin devre dışı bırakılıp bırakılamayacağı konusunda, “Kıbrıs’ı zaten devre dışı bırakmak lazım. GKRY’nin hukuken o kadar münhasır ekonomik bölgeye sahip olabilmesi mümkün değil ama fiilen bunu gerçekleştirmeye çalışıyorlar” dedi. GKRY’nin Avrupa’ya gaz boru hattı çekme gibi daha önceki projelerinin tutarsız olduğuna dikkat çeken Akyener, “Kronos sahası, KKTC’nin haklarını ihlal etmiş olacaktır. İki devletli çözüm modeline uygun bir anlaşma yapılana kadar, Kıbrıs Adası’nın her yerinde KKTC’nin de hakkı vardır” diye ekledi.
Afrodit Bölgesi Üzerine Değerlendirmeler
Akyener, projenin Afrodit bölgesi için de “Afrodit için mevcut sistem henüz hazır değil. Şu an için Afrodit’ten gaz üretimi alabileceklerini düşünmüyorum. Belki İsrail üzerinden bir şeyler yapabilirler” değerlendirmesinde bulundu. Ayrıca, projede Amerikan derin devletinin şirketi olarak bilinen Exxon ve Katarlı şirketlerin de yer aldığını aktaran Akyener, Kronos gibi bir deniz sahasını geliştirmenin oldukça maliyetli olduğunu vurguladı. “Bir platformun maliyeti 3-4 milyar dolar. Boru hattı ve sondaj süreçleriyle belki toplamda 5 milyar dolarlık bir harcama söz konusu olacak” şeklinde konuştu.
