Yetişkin Hidrosefali: Yaşlılıkta Göz Ardı Edilen Bir Sorun
İleri yaşlarda karşılaşılan yürüme zorlukları, küçük çaplı idrar kaçırmalar ve zihinsel işlevlerdeki zayıflamalar, toplumda genellikle olağan bir durum olarak algılanmaktadır. Bu nedenle, bu sorunlar çoğu zaman geçiştirilmekte ya da her birine ayrı uzmanlık dallarındaki doktorlara başvurarak çözüm aranmaktadır. Ancak, bu belirtiler yaşam kalitesini ciddi oranda etkileyen ve “beyinde sıvı birikmesi” anlamına gelen “Yetişkin Hidrosefalisi” hastalığının habercisi olabilir.
Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Gökhan Acka, yetişkinlerde hidrosefali tanısının konulmasında yaşın en büyük engellerden biri olduğunu belirtmektedir. Hastalar, mevcut yakınmaların yaşlılığa bağlı doğal bir süreç olduğuna inanarak, durum ağırlaşmadan doktora başvurmaktan kaçınmaktadırlar. Ayrıca, bu sorunların ileri yaşlarda yaygın görülen sistemik hastalıklardan kaynaklandığı düşünülmektedir. Yürüme güçlüğü, baş ağrısı ve idrar kaçırma gibi belirtilerin tek bir hastalığın sonucu olabileceği göz ardı edilmektedir. Sonuç olarak, hidrosefali yıllarca gizlice ilerleyerek hastanın konforlu bir yaşam sürmesine büyük engeller oluşturabilir.
Gökhan Acka, bu tür belirtilerle karşılaşan kişilerin mutlaka bir nöroloji veya beyin ve sinir cerrahisi uzmanına başvurması gerektiğini vurgulayarak, “Modern tedavi yöntemleri sayesinde bu sorunlar genellikle tamamen ortadan kalkmakta ve hastalar kaliteli bir yaşam sürdürebilmektedir” şeklinde açıklama yapmıştır.
Beyinde Sıvı Toplanması: Halk Arasında Ne Anlama Geliyor?
Beynin iç kısmında üretilen ve omurilik çevresinde dolaşan beyin omurilik sıvısı, beynin dış yüzeyi tarafından emilmektedir. Beyinde sıvı içeren boşluklarda veya ventrikül adı verilen su keselerinde aşırı miktarda sıvı birikmesine tıpta “hidrosefali” denir; halk arasında ise bu durum “beyinde su toplanması” olarak bilinir. Hidrosefali her yaşta ortaya çıkabilse de en çok bebeklerde ve 65 yaş üstü yetişkinlerde görülmektedir. Sıvı birikimi yüksek basınçla olabileceği gibi, “Normal Basınçlı Hidrosefali” olarak adlandırılan basınç yüksekliği olmadan da gelişebilir. Normal Basınçlı Hidrosefali, özellikle 80 yaş üstü bireylerde en yaygın formu oluşturmaktadır; her 100 kişiden yaklaşık %6’sını etkilemektedir. Beyin omurilik sıvısındaki dolaşım bozuklukları, emilim azalması ve beyin dokusundaki değişiklikler hidrosefaliye neden olur; ancak bu değişimlerin hangi faktörlerden kaynaklandığı henüz net olarak bilinmemektedir.
Hastalığın İlerlemesi ve Belirtileri
Hidrosefaliye dair fiziksel ve bilişsel pek çok belirti bulunmakta olup, bu belirtilerin tamamı her hastada aynı anda gözlemlenmeyebilir. Ancak genellikle birkaçı bir arada görülmektedir. Başlıca belirtiler şunlardır:
- Baş ağrısı, mide bulantısı ve kusma
- Yürüme zorluğu veya yürüyüş bozuklukları
- Denge veya koordinasyon kaybı
- Artan uyku eğilimi
- İdrar kaçırma
- Görme bozukluğu
- Bozulmuş bilişsel beceriler
- Hafıza kaybı ve hafif bunama
Ancak hastalık ilerledikçe, yürüme zorluğu, idrar kaçırma ve bilişsel sorunlar olmak üzere üç temel belirti klinik tabloya hâkim olmaktadır. Yürüme zorluğu, yavaş, titrek ve dengesiz yürüyüş tarzı ile karakterize edilirken; “ani ve istemsiz idrar kaçırma” ikinci temel belirtiyi oluşturur. Üçüncü temel belirti ise hafıza sorunları, dikkat eksikliği, konsantrasyon güçlüğü ve zihinsel işlevlerde azalma gibi bilişsel sorunlardır.
Tanı Süreci: Diğer Nörolojik Hastalıklarla Karşılaştırma
Normal Basınçlı Hidrosefali tanısında zorluk yaşanmasının bir diğer sebebi, bu hastalığın bazı nörolojik hastalıklarla ortak belirtilere sahip olmasıdır. Bu nedenle, değerlendirme sürecinin deneyimli bir nöroloji veya beyin ve sinir cerrahı uzmanı tarafından yapılması kritik öneme sahiptir. Tanı sürecinde öncelikle hastalığın üç ana belirtisi gözlemlenerek klinik bir değerlendirme ve nörolojik muayene gerçekleştirilir. Ardından, sıvı birikimini görmek için manyetik rezonans görüntüleme (MRG) veya bilgisayarlı tomografi (BT) kullanılmaktadır. Tanının kesinleşmesi amacıyla “lomber ponksiyon” yöntemi de uygulanmaktadır. Dr. Gökhan Acka, bu işlemde bel bölgesinden bir iğneyle beyin omurilik sıvısı örneği alındığını ve basıncın ölçüldüğünü ifade etmektedir. Bu işlem, sıvı basıncının düşmesine yardımcı olur ve hastada klinik belirtilerin düzelmesine yol açabilir; bu da uygulanacak cerrahi tedavinin başarısını göstermektedir.
Tedavi Yöntemleri: Cerrahinin Önemi
Normal Basınçlı Hidrosefali’nin tedavisi, semptomların şiddetine, hastanın yaşına ve genel sağlık durumuna bağlı olarak planlanmaktadır. Genellikle tedavi, beynin omurilik sıvısının normal dolaşımını sağlamak amacıyla yapılan cerrahi yöntemleri içermektedir. Normal Basınçlı Hidrosefali bulunan hastalarda uygulanan tedavilerle, yürüyüş bozukluğu, idrar kaçırma ve hafıza bozukluğu gibi yakınmalar tamamen düzeltilebilmektedir. Dr. Gökhan Acka, bu hastalığın tedavisinde en yaygın olarak Ventrikülo-Peritoneal Şant Cerrahisi’nin uygulandığını belirterek, bu cerrahinin detaylarını açıklamaktadır:
“Şant cerrahisi, ince bir tüp aracılığıyla beyin omurilik sıvısının biriktiği alandan alınıp, karın boşluğu, kalp zarı veya akciğer zarı gibi diğer bölgelere yönlendirilmesi işlemidir. Bu yöntem, beyin ventriküllerinin normal boyutlarına dönmesine ve basıncın azalmasına yardımcı olur. Ayrıca, endoskopik üçüncü ventrikülostomi yöntemi ile normal sıvı dolaşımına olanak tanıyacak bir alternatif kanal açılmaktadır. Böylece, beyin omurilik sıvısı doğrudan bir ventrikülden diğerine akmakta ve sıvı dolaşımı restore edilmektedir. Bazı durumlarda ise cerrahi müdahale yerine ilaç ve fizik tedavi gibi yöntemler yeterli olabilmektedir.”
